Gün içinde kaç kez internete giriyorsunuz? Sosyal medyada ne kadar vakit geçiriyorsunuz? Peki, okuduğunuz her bilgiye gerçekten güveniyor musunuz? Bir adım daha ileri gidelim: Şu an dijital bir dolandırıcılığa maruz kalsanız fark eder miydiniz?

Bu sorulara verdiğiniz yanıtlar, dijital okuryazarlık seviyeniz hakkında sandığınızdan daha fazla şey söylüyor. Çünkü dijital okuryazarlık, sadece teknolojiyi kullanabilme değil; dijital dünyada bilinçli, güvenli ve eleştirel bir şekilde var olabilme becerisidir.

Bu yazıda birlikte şu sorunun derinine ineceğiz: “Ben gerçekten ne kadar dijital okur yazarım?”

Dijital okuryazarlık, internette gezinmeyi bilmek ya da bir sosyal medya hesabı açmaktan ibaret değildir. Elbette bu da bir başlangıçtır ama yeterli değildir.

Gerçek dijital okuryazarlar;

• Kaynağın güvenilirliğini sorgular,

• Teyit etmeden bilgiyi yaymaz,

• Çevrimiçi tehditleri fark edebilir,

• Dijital araçları sadece tüketmek için değil, üretmek için de kullanabilir.

Örneğin bir haber okudunuz, anında paylaşmadan önce şu soruları sorabiliyor musunuz:

• Kaynak kim?

• Bilgi güncel mi?

• Yanlılık içeriyor mu?

• Alternatif kaynaklar ne diyor?

Bu soruları soruyorsanız, dijital okuryazarlık beceriniz gelişmiş demektir. Sormuyorsanız —iyi haber— geliştirmek için hâlâ zaman var.

Dijital okuryazarlık, üç ana alanda gelişir. Kendinize şu üç başlık üzerinden bir “mini test” yapabilirsiniz:

1. Teknik Yeterlilik

• Bilgisayar, akıllı telefon, uygulamalar, dosya yönetimi gibi konularda ne kadar rahatsınız?

• E-posta ile bir PDF gönderebiliyor musunuz?

• Basit bir grafik veya tablo oluşturabiliyor musunuz?

2. Eleştirel Düşünme

• Sosyal medyada gördüğünüz bir bilginin doğru olup olmadığını araştırıyor musunuz?

• Farklı görüşleri okuyup, kendi fikrinizi oluşturabiliyor musunuz?

• Algı yönetimini fark ettiğiniz oldu mu?

3. Dijital Etik ve Güvenlik

• Şifreleriniz güçlü mü?

• Kişisel verilerinizi kimlerle paylaştığınızın farkında mısınız?

• Kimlik avı (phishing) dolandırıcılıklarına karşı dikkatli misiniz?

Dijital dünyada savunmasız olmak, sadece yanlış bilgiye maruz kalmakla sınırlı değil. Şu riskler her gün binlerce kişinin başına geliyor:

• Kişisel verilerin çalınması

• Banka dolandırıcılığı

• Sahte kampanyalara para kaptırma

• Yanlış bilgiyle hareket etme ve yanlış kararlar verme

• Sosyal medya manipülasyonuna açık hale gelme

Ve bunlar sadece bireysel zararlar… Toplumsal ölçekte dijital okuryazarlık eksikliği; kutuplaşmayı, dezenformasyonu ve güven erozyonunu da beraberinde getiriyor.

Bu bir “hemen öğren-bitti” süreci değil. Sürekli öğrenmeye, sorgulamaya ve alışkanlık geliştirmeye açık olmalısınız. İşte bazı öneriler:

• Güvenilir kaynaklardan haber okuyun. Tek bir kaynağa bağımlı kalmayın. Uluslararası haber platformlarını da takip edin.

• Teyit sitelerini kullanın. (Örn: Teyit.org) Şüpheli gördüğünüz içeriklerin doğruluğunu kontrol edin.

• Siber güvenlik konusunda bilinçlenin. Basit ama etkili adımlarla (örneğin çift aşamalı doğrulama) kendinizi koruyun.

• Yeni dijital araçlar öğrenin. Tasarım, içerik üretimi, veri okuryazarlığı gibi alanlarda küçük adımlarla ilerleyin.

• Kendi dijital ayak izinizi izleyin. Hakkınızda çevrimiçi ne kadar bilgi olduğunu düzenli kontrol edin.

Kendinize tekrar sorun: “Dijital dünyada ne kadar bilinçliyim?”

Eğer bu soruya gönül rahatlığıyla “çok iyi durumdayım” diyemiyorsanız, sorun değil. Çünkü dijital okuryazarlık, her gün biraz daha geliştirilebilen bir beceri. Önemli olan, farkında olmak ve öğrenme isteğini kaybetmemek.