Akran zorbalığı 'bir grup veya birey tarafından kendisini kolayca savunamayan bir kişiye karşı zaman içinde gerçekleştirilen ve tekrarlanan saldırgan, kasıtlı eylemler' olarak tanımlanmaktadır. Zorbalık yapan kişi; karşıdaki kişinin görünüşü, öğrenme sorunu, aile durumu, kişisel özellikleri…vb. bazı zayıf noktalarını hedef alabilmektedir. KTÜ Farabi Hastanesi Çocuk Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Bahadır TURAN, konu hakkında önemli açıklamalarda bulundu:

 

Zorbalık sözlü saldırılar (lakap takma, tehdit) fiziksel saldırılar (vurma, tekmeleme, mala zarar verme) veya sosyal saldırganlık (dışlama, söylenti yayma) şeklinde olabilmektedir. İnternet ve yeni teknolojiler yoluyla yapılan ve siber zorbalık adıyla bilinen bir zorbalık türü de son yıllarda dikkat çekmektedir.

 

Oranlar değişiklik göstermekle beraber genel olarak çocuk ve gençlerin %20-25’inin zorbalık yaptığını ve/veya zorbalığa uğradığını bilmekteyiz.

 

Bazı Çocuk ve Gençler Diğerlerinden Daha Fazla Zorbalık Yaşayabilir

 

Zorbalık daha çok ortaokul ve lise dönemlerinde karşımıza çıkmaktadır. Zorba olmak, genellikle dışa dönük (örneğin; saldırgan, meydan okuyan veya yıkıcı) davranışlarla ilişkili görülürken zorbalığa uğramak, içe dönük (örneğin; kaygı, depresyon veya zayıf benlik saygısı) davranışlarla ilişkilidir. Yani akran zorbalığına uğrayan çocuklar içine kapanık iken akran zorbalığı yapan çocuklar dışa yönelik olabilmektedir. Okul ortamı, zorbalık ve buna bağlı sorunlarla önemli ölçüde ilişkilidir. Yapılan çalışmalar, özel gereksinimi olan çocukların, akranlarına göre iki ila üç kat daha fazla zorbalığa maruz kaldığını göstermektedir.

 

Hem zorbalık yapan hem de zorbalığa uğrayan gençler çok ciddi sonuçlarla karşılaşabilmekte ve psikiyatrik bozukluklar açısından da büyük risk altında olabilmektedir. Zorbalığa uğrayan çocuk ve gençler kendilerini üzgün, kaygılı, kızgın, stresli, çaresiz, kontrolden çıkmış hissedebilmektedir. Bu durum; fiziksel yaralanma, sosyal ve duygusal sorunlar, kendine zarar verme ve hatta nadiren ölümle sonuçlanabilmektedir. Ayrıca depresif bozukluk, kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, uyku sorunları, düşük okul başarısı ve okulu bırakma riskini artırabilmektedir.

Başkalarına zorbalık yapan çocuklar ise alkol ve maddeyi kötüye kullanım, okul başarısı sorunları, kişilik sorunları ve daha sonra ergenlik ve yetişkinlik döneminde şiddete maruz kalma riski altında bulunmaktadır.

 

Zorbalık Önlenebilir

 

Zorbalık yapma veya zorbalığa uğrama riskini artırabilecek veya azaltabilecek birçok faktör vardır. Zorbalığı önlemek için insanları şiddete teşvik eden veya şiddetten koruyan faktörleri anlamalı ve ele almalıyız. Özellikle sağlıklı gelişimini destekleyen, aile işlevi ve ebeveynlik becerileri üzerine kanıt temelli programları ve okul öncesi eğitimi yaygınlaştırmak, bu dönemde aile katılımını artırmak ve okul tabanlı programlarla gençlerin güçlü yanlarını ve becerilerini geliştirmek bu anlamda çok önemlidir.

 

 

Ne Yapabiliriz?

 

Hiçbir öğrenci zorbalığa uğramayı istemez ancak okulda her öğrenci açısından risk söz konusudur. Öğrenciler, zorbalık gerçekleştiği anda ne yapacaklarını bilemeyebilirler. Velilerine gelip danıştıklarında onların bir zorbalık karşısında çocuk ve gençlerle nasıl iletişim kuracaklarını bilmeleri önemlidir. Bazı çocuklar, kişisel konular hakkında yetişkinlerle daha rahat konuşurlar ve zorbalığı konuşmaya istekli olabilir. Fakat bazı çocuklar, bu tür konuşmalar yapma konusunda isteksiz olabilir. Kendisine zorbalık yapan kişi, o çocuğa kimseye söylememesi gerektiğini demiş olabilir veya çocuk, birisine söylemenin durumu daha da kötüleştireceğinden korkuyor olabilir. Dolayısıyla çocuklarla zorbalık hakkında konuşurken yetişkinler, çocuğun sorularını ve duygularını nasıl ele alacaklarını ve kendi tepkilerinin ne olacağı üzerinde düşünmelidir. Yargılamadan çocuğu dinlemeli, çocuğa duygularını anlaması ve sonraki adımları belirlemesi için güvenli bir ortam sağlamalıdır.

 

“Akran savunuculuğu” dediğimiz ve birbirleri adına konuşan öğrencileri yansıtan yaklaşım, zorbalığın hedef aldığı kişileri korumak için çocuk ve gençlere öğretebileceğimiz çok yararlı bir yaklaşımdır. Çünkü çocuk ve gençler böyle durumlarda birbirlerini daha iyi anlayabilir, birbirlerinin hayatında neler olup bittiğini daha iyi görebilir. Dolayısıyla birine zorbalığı bırakmasını söyleyen bir çocuğun, aynı tavsiyeyi veren bir yetişkinden çok daha fazla etkisi olabilir.

 

Zorbalığa maruz kalan çocuk ve gençlerin kendini savunabilmeleri, bu çocuk ve gençlerin ne istediklerini ve neye ihtiyaç duyduklarını açık bir şekilde iletebilmeleri ile mümkün olabilir. Çocuk ve gençlerin güçlü yönlerini, zorlandıkları şeyleri, ihtiyaç ve isteklerini tanımlayabilmeleri, kendileri için sorumluluk alabilmeleri, hakları hakkında bilgi sahibi olabilmeleri, bir sorunları olduğunda kiminle konuşabileceklerini bilmeleri çok önemlidir.

 

Zorbalık yapan çocuk ve gence uygulanacak yaptırıma karar verirken onu bu karar alma sürecine dâhil etmek, çözüm için önemli bir adımdır. Çocuğun bu sürece dâhil olması, içinde bulunduğu durum üzerinde bir kontrol duygusu sağlayabilir. Birilerinin, onu da dinlemesi ve bu konuda ona fikirlerinin sorulması, yaptığı davranış konusunda farkındalığını artırabilir.

 

Çocuk ve Genç Psikiyatristlerinden Yardım Almak Önemli

 

Zorbalıkla mücadele sürecinde; altta yatan ruh sağlığı sorunlarını, sorun oluşturan davranışları ve daha fazla şiddete karışmayı önlemeye yönelik çok yönlü bir tedavi gerekir. Bu tür çok yönlü yaklaşımlar, çocuk ve gençlerin sosyal ve problem çözme becerilerini geliştirir. Onların davranışsal ve duygusal sorunlarını ele almaya yardımcı olur. Çatışmaları azaltmak, iletişimi geliştirmek için sadece çocuk ve gençlere değil, ailelere de tedavi edici hizmetler verilmelidir. Böylece ebeveynlerin, çocuklarına uygun şekilde yaklaşmalarına ve onları denetlemelerine yardım etmiş oluruz.

 

Çocuk ve Genç Psikiyatristleri olarak amacımız hem zorbalık yapan hem de zorbalığa uğrayan çocukların karşılaşabileceği ruh sağlığı sorunlarına karşı onları korumak, onların gelecekte şiddet eylemlerine karışmasını önlemek böylece gençlere ve ailelerine, davranışlarında önemli değişikliklerde bulunmalarına yardımcı olmaktır.

Arakli Medya